Veranderende verwachtingen
Het oude idee van de leraar die, eens zijn klasdeur is gesloten, zijn onderwijsleerproces opneemt in volle, eigen verantwoordelijkheid, is niet meer van toepassing. Het concept van baas in eigen klas is de laatste jaren veranderd. Leerkrachten zijn uit de cocon gestapt van kleine zelfstandige voor de klas.
Misschien denken sommigen met heimwee of verbolgenheid terug aan een tijd dat ze een vervangende collega hun voorbereidingsmateriaal niet voor gebruik afgaven, want “Ik heb ervoor moeten werken, hij of zij moet dat ook maar doen, wat denken ze wel?”
Onze huidige maatschappij zit ondertussen vol uitdagingen. Uitdagingen die vanzelfsprekend ook ons onderwijs raken: veranderende verwachtingen vanuit de samenleving, veranderende vaardigheden, attitudes en competenties, een gewijzigde kijk op kennis en kennisverwerving, de toenemende diversiteit, de evolutie van de onderwijstechnologie, de concurrentiële kracht van leren buiten de schoolse context, de gewijzigde visies over de manier waarop leerinhouden in deze tijd het best worden aangeboden.
En dan is er sinds maart 2020 ook nog de coronacrisis die het onderwijs verplichtte om op onmogelijk korte tijd over te schakelen op online lesgeven, hybride onderwijs en nog efficiënter omgaan met diversiteit.
Leerkrachten kunnen het niet alleen
Naast inhoudelijke en didactische expertise wordt van schoolteams in die veranderende context ook steeds meer verwacht. Dat je het als individuele leraar niet meer alleen kan bemeesteren, wordt steeds duidelijker. Samen een school vormgeven, elke dag opnieuw vergt samenwerking en goed teamwerk.
Zo kreeg de samenwerkingsambitie een aantal vaders en moeders en baarde het een aantal begrippen: teamteaching, co-teaching, duobanen, vakdoorbrekend samenwerken, teamleren, cocreatie, teacherdesignteams… Opmerkelijk is daarbij dat de gebruikte terminologie niet altijd eenduidig is en begrippen een vlottende invulling krijgen.
De paradigmashift van leerkracht naar teamkracht heeft een aantal vormen aangenomen. Soms vanuit een noodzaak omwille van een gewijzigde schoolcontext of een vernietigende doorlichting, ook soms vanuit een door commerciële influencers aangezwengelde hype. Een enkele keer ook door een schoolbestuur dat impulsen vanuit de samenleving meebracht, om het team anders te gaan samenstellen of te laten samenwerken. Niet zelden wordt het samenwerken duidelijk gestipuleerd en geconcretiseerd in de functiebeschrijvingen van de leraren.
Werken aan teamwerk
Belangrijk is ook dat de nieuwe concepten over schoolleiderschap een grote impact hebben op de functies van een leraar. Zo kan je niet spreken van gedeeld leiderschap als een leraar enkel lesgever is en met de klasdeur ook de schoolpoort achter zich sluit. Samen een school vormgeven, elke dag opnieuw, vergt samenwerking. Daarnaast blijft de leraar zijn cruciale rol opnemen in de leerprocessen van lerenden. Er is niets mis met zelfstandigheid, maar samenwerken blijkt steeds meer een hefboom voor het leren. Zowel voor de leraren als voor de lerenden.
In Teamzorg is zelfzorg, de vorige bijdrage in deze reeks, werd de focus gelegd op het welbevinden en de zelfzorg binnen teams en de schoolcultuur die daarbij belangrijk is. We gaan verder op dit thema en bekijken in De leraar is een team hoe je als schoolleider teamwerk kan inzetten in het streven naar een zo hoog mogelijke leerwinst. Als schoolleider is het geen eenvoudige opdracht om de diverse vormen van samenwerken niet enkel te stimuleren, maar om ze ook in goede banen te leiden. Het zette ons aan om via een aantal bijdragen aandacht te schenken aan het werkbaar maken van teamwerk in de scholen.
