Het gaat om vier essentiële vaardigheden: de vaardigheid om gezondheidsinformatie te vinden, die informatie te begrijpen, ze te beoordelen en toe te passen.
- Om informatie over een gezondheidsthema te vinden moet je gericht kunnen zoeken. Dat kan op heel wat manieren: opzoeken op de computer, brochures van het hulpaanbod opvragen, in interactie gaan met hulpverleners, lokale overheden, buurtwerkingen of andere mensen en goede vragen weten te stellen. Je moet hierbij ook een zekere graad van assertiviteit en durf hebben.
- Vervolgens moet je die informatie ook begrijpen. Wat staat er precies in die brochures? Wat betekenen die websiteteksten? Begrijp ik de medische termen in een zorggesprek? Of de taal van mijn gemeente?
- Als je de informatie begrepen hebt, dan moet je die in een volgende stap kunnen beoordelen op haar kwaliteit. Wat is betrouwbaar en wat niet? Wat is bruikbaar voor mezelf en wat niet?
- En dan moet je die informatie nog kunnen toepassen op je eigen leven. Het gaat dus om echte stappen zetten om zelfzorgvaardigheden over het gezondheidsthema in het eigen leven in te passen.
- Lage gezondheidsvaardigheden kunnen zich uiten in minder kennis van het lichaam, de ziekte of een gezonde levensstijl, in het niet begrijpen wat zorgverleners vertellen over mogelijke behandelingen of de risico’s.
Ook actief deelnemen aan zorggesprekken is vaak lastig. Men durft niet om hulp of om extra uitleg te vragen en het kan moeilijk zijn om de eigen klachten nauwkeurig en in de juiste chronologie te vertellen. Soms zie je dat men informele bronnen gebruikt om zich te informeren of dat men advies uit de omgeving aanneemt dat de gezondheid of leefstijl niet bevordert. Verder ontbreekt het vaak aan besluitvaardigheid, het vermogen om eigen doelen te stellen, keuzes te maken of te volharden
Gezondheidsvaardigheden worden vandaag – gelukkig – niet meer louter als de vaardigheden van een individu gezien. Individuele gezondheidsvaardigheden worden namelijk ook sterk bepaald door de wijze waarop zorgverleners, lokale overheden en buurtwerkingen hun (zorg)aanbod inrichten.
Het verbeteren van een maatschappelijk niveau van gezondheidsgeletterdheid gaat dan ook over het verlagen van barrières die worden veroorzaakt door zorgverleners en zorgstelsels. Dat kun je doen door systematisch aandacht te besteden aan de wijze waarop de aangeboden hulp en ondersteuning meer toegankelijk, aantrekkelijk, begrijpelijk, betrouwbaar en motiverend kan worden.
Het HealthLi Buurtkompas is een methodiek om buurtgericht gezondheidsvaardigheden te versterken in de eerste lijn, en stelt je in staat om via een omgevingsanalyse kwetsbare groepen te detecteren en hun noden in kaart te brengen. Dit helpt je om keuzes te maken: voor welke doelgroep en/of welk thema is het wenselijk om een ondersteuningsvorm uit te werken om gezondheidsvaardigheden te versterken?
