Eenmaal de diagnose Korsakov gesteld is, wordt er geen verbetering maar ook geen verdere achteruitgang meer verwacht, tenzij de oorzaken (bv. alcoholgebruik) blijven. In die zin is Korsakov geen dementieel proces, maar er is ook geen genezing mogelijk.
De geheugenstoornissen zijn het meest typerend en altijd aanwezig om de diagnose te kunnen stellen. Toch zijn er daarnaast nog bijkomende symptomen die het beeld dikwijls (maar niet altijd) vervolledigen. Patiënten kunnen sterk verschillen in aard en ernst van de verschijnselen. Precies om die reden is het ook niet mogelijk om één welbepaalde aanpak of
behandeling toe te passen voor alle patiënten. Niet alle patiënten komen bijvoorbeeld in aanmerking voor een rehabilitatieprogramma omdat het minimale leervermogen ontbreekt of omdat de desoriëntatie te groot is om verantwoorde risico’s te nemen.
We zetten de belangrijkste kenmerken even op een rij:
Geheugenstoornissen: Korsakovpatiënten vergeten vooral nieuwe informatie (anterograde amnesie). Het gaat daarbij om méér dan een lichte vergeetachtigheid. Patiënten vergeten niet enkel details maar soms hele gebeurtenissen, waardoor men ook wel spreekt over stoornissen in het episodische geheugen.
Er kan ook sprake zijn van geheugenverlies voor feiten vóór het ontstaan van de hersenbeschadiging. De periode strekt zich uit over enkele dagen, weken, maanden of zelfs enkele jaren. Ondanks de ernstige geheugenproblemen beschikken personen met Korsakov over een impliciet of onbewust leervermogen. Zij leren bepaalde vaardigheden en procedures relatief gemakkelijk aan. De geleerde vaardigheid blijft bovendien voor lange tijd behouden maar er wordt wel vergeten waar en wanneer men die geleerd heeft.
- Desoriëntatie: De geheugenstoornis gaat vrijwel steeds gepaard samen met een vorm van desoriëntatie. Dit betekent dat de patiënt zich moeilijk kan oriënteren in tijd, ruimte en/of persoon. De korsakovpatiënt kan bijvoorbeeld moeilijk onthouden welk jaar of welke maand het is of kan zijn weg in een nieuwe onbekende omgeving niet onthouden en loopt het risico te verdwalen.
- Confabulatie: Confabulaties zijn verhalen die niet of niet helemaal overeenstemmen met reële gebeurtenissen. Door het logische en coherente karakter komen de ‘herinneringen’ geloofwaardig over (ook voor de patiënt zelf). Confabulaties mogen niet beschouwd worden als doelbewuste pogingen om de geheugenstoornis te camoufleren. De patiënt beleeft de herinneringen als ‘echt’ en confabuleert ook in situaties waarin hem dat nadeel oplevert.
- Anosognosie: patiënten zijn zich meestal niet bewust van de ernst van de symptomen, noch van de beperkingen die dit met zich meebrengt op vlak van zelfstandig wonen en werken. Anosognosie uit zich ook in zelfoverschatting, ontbreken van therapiemotivatie …
- Motivationeel deficit: Apathie, initiatief- en interesseverlies zijn mogelijk aanwezig. Tijd wordt makkelijk wachtend doorgebracht, gesprekken vallen snel stil ... Deze gedragsverandering is vaak erg opvallend en moeilijk voor familieleden of goede vrienden die de patiënt reeds langer kennen.
- Planning- en organisatiestoornissen: Complexe opdrachten waarbij je moeilijk kan teruggrijpen naar gekende oplossingen of aangeleerde routines voert de korsakovpatiënt vaak chaotisch en ongeorganiseerd uit. Soms vergeet hij ook cruciale deelstappen of weet hij niet meer precies wat het doel van de actie is.
- Neuromotorische stoornissen: De motorische coördinatiestoornissen (cerebellaire ataxie) en perifere neuropathieën herstellen mogelijk onvolledig, waardoor de korsakovpatiënt chronische problemen heeft op vlak van evenwicht, kracht en mobiliteit.
Regionaal Expertisecentrum dementie Meander organiseert binnenkort een studiedag over het thema: https://www.dementie.be/meander/vormingen-open-aanbod/
En in het voorjaar verschijnt er ook een boek over het syndroom Wernicke—Korsakov.
