Menu

Het gelijkheidsbeginsel inzake benoemingen in openbare ambten

Een objectieve vergelijking van titels en verdiensten van kandidaten

18-04-2023 -

a. De objectieve vergelijking van titels en verdiensten van de kandidaten als verplichting

De vergelijking van titels en verdiensten in het openbaar ambt is een algemeen principe van het administratief recht dat voortvloeit uit het gelijkheids- en non-discriminatiebeginsel dat zijn grondslag vindt in artikel 10 en 11 van de Grondwet. Artikel 10, tweede lid bepaalt het principe van gelijke toegang tot publieke ambten. De inhoud van het principe is vooral ingevuld door de rechtsleer en rechtspraak. Het gelijkheidsbeginsel inzake benoemingen in openbare ambten op grond waarvan iedere burger gelijke toegang heeft tot de openbare ambten, houdt in dat de aanspraken en verdiensten van de kandidaten moeten worden onderzocht en vergeleken, en dat op basis van objectieve, redelijke en pertinente criteria.

Het vergelijken van de aanspraken en verdiensten van de kandidaten betekent dat ze tegen elkaar worden afgezet om de gelijkenissen en de verschillen te doen uitkomen, inzonderheid in het licht van het te verlenen ambt. De overheid beschikt daarbij over een ruime discretionaire bevoegdheid, die echter de redelijkheid als grens heeft. Op grond van die discretionaire bevoegdheid kan zij de beoordelingscriteria en het gewicht dat aan de verschillende criteria gehecht moet worden, bepalen. Voor de Raad van State wordt het principe op zich zelden alleen ingeroepen, waaronder het niet respecteren van de formele motivering van bestuurshandelingen. De vergelijking van titels en verdiensten houdt vier aspecten in. In de eerste plaats dat de titels en verdiensten van de kandidaten verzameld worden om de gelijkenissen en verschillen die tussen hen bestaan duidelijk te maken. Het gaat bijgevolg tegelijkertijd om het bijeenbrengen en het onderscheiden van elke titel en elke verdienste. Het is niet voldoende om de titels en verdiensten van elke kandidaat te beschrijven, vast te stellen of op te sommen.

In de tweede plaats zijn enkel de titels en verdiensten met betrekking tot de te begeven functie relevant. Die relatie moet niet noodzakelijk direct zijn, maar men mag van de overheid die gehouden is om de vergelijking uit te voeren legitiem verwachten dat zij verschillende niveaus van pertinentie onderscheidt waarbij zij het belangrijke van het bijkomstige onderscheidt.

In de derde plaats beoogt de vergelijking van de titels en verdiensten dat de voorkeur wordt gegeven aan een kandidaat ten opzichte van andere kandidaten, en die voorkeur zowel materieel als formeel te verantwoorden door een gepaste motivering gegrond op reële motieven die concreet geleid hebben tot het maken van de keuze.

Ten vierde moet overgegaan worden tot de vergelijking van titels en verdiensten voor elke benoeming in het openbaar ambt. Het bestuur is wat dat betreft onderworpen aan een verplichting, zelfs ingeval van afwezigheid van een expliciete wettelijke bepaling een oproep te richten aan kandidaten of een rekruteringscommissie tussenbeide te laten komen.

In zijn arrest-Vilain van 2 april 2018 verduidelijkt de Raad van State in dat verband: “Le principe constitutionnel de l’égale admissibilité de tous aux emplis publics requiert, avant de désigner le titulaire d’une fonction, une comparaison des titres et mérites des personnes ayant répondu à un appel à candidatures et remplissant les conditions prescrites pour exercer cette fonction ou, en l’absence d’un tel appel, de toutes les personnes satisfaisant à ces conditions.” Die verplichting slaat ook op de toekenning van tijdelijke functies zoals hogere functies of de toewijzing van ondergeschikte functies.
 

b. Minimale vereisten waaraan de vergelijking van de titels en verdiensten moet voldoen

De verplichting legt geen specifieke methode op, maar vereist dat de vergelijking van de titels en verdiensten effectief en gepast of adequaat is en grondig gemotiveerd. Zo stelt de Raad van State: “Comparer les titres et mérites des candidats signifie les rapprocher les uns des autres afin de mettre en évidence leurs similitudes et leurs différences et d’ainsi justifier la préférence accordée. Le dossier administratif doit démontrer l’effectivité de la comparaison. A cet égard, la simple indication de ce qu’une comparaison des titres et mérites des différents candidats a été effectuée, ne démontre pas que les titres et mérites du candidat évincé ont correctement été pris en compte”.

De vergelijking kan dan ook de vorm aannemen van een doorlopende tekst of van een tabel. Het valt wel aan te bevelen om de vergelijking uit voeren door middel van een synthetische tabel die toelaat om de vergelijking te objectiveren via een globaal overzicht, vooral als de beoordeling van de criteria geconcretiseerd is door een cijferbeoordeling of in de vorm van vermeldingen. Alle selectiecriteria moeten worden gecontroleerd voor alle kandidaten die in aanmerking komen (behalve om een voorselectie uit te voeren in functie van het aantal kandidaten of aanwezige kandidaten). Het is aan te bevelen de kandidaten te rangschikken, omdat het erop aankomt om uiteen te zetten waarom een bepaalde kandidaat de voorkeur geniet ten opzichte van andere. Enkel de kandidaten die geschikt zijn voor de betrekking of de bevordering worden gerangschikt.

De rangschikking van de kandidaten ex aequo door een selectiecommissie moet niet worden uitgesloten als dat gebeurt volgens de regels van de kunst en in eer en geweten. Het geeft de bevoegde overheid een bepaalde flexibiliteit om op grond van minder strikte criteria een keuze te maken. Zo oordeelde de Raad van State in het arrest 231.186 van 12 mei 2015: “La comparaison des titres et mérites de tous les candidats en lice doit reposer sur des motifs exacts, pertinents et admissibles; qu’il y, à cet égard, lieu de vérifier si tous les éléments relatifs à la comparaison des titres et mérites, a la carrière et à l’aptitude des candidats à occuper l’emploi ont été examinés et s’ils l’ont été de façon identique; qu’il peut, par ailleurs, être déduit de l’obligation de fixer les conditions au préalable du recrutement, d’une part, qu’il appartient à l’autorité investie du pouvoir de nomination de s’y tenir et de justifier, le cas échéant, pourquoi elle a privilégié un élément d’appréciation plutôt qu’un autre et, d’autre part, de prendre en compte, dans l’appréciation des titres et mérites des candidats, l’ensemble des éléments dont on ne peut omettre les résultats à l’épreuve organisée par le jury d’examen.”

Het is onvoldoende in de akte enkel te vermelden dat een vergelijking van de titels en verdiensten heeft plaatsgevonden zonder die in het administratief dossier te integreren en zonder formeel die vergelijking in de akte op te nemen, eventueel door een verwijzing naar een bijgevoegd of medegedeeld document. De vergelijking van de titels en verdiensten moet betrekking hebben op alle kandidaten en niet enkel op de geselecteerde kandidaten. Dat uit de motivering moet blijken dat de vergelijking van de titels en verdiensten heeft plaatsgevonden en dat ook de redenen worden verduidelijkt waarom een kandidaat werd verkozen boven de andere, moet echter op een redelijke manier worden begrepen. Ze mag er niet toe leiden dat het bestuur dat bevoegd is om te benoemen verlamd zou worden om te benoemen. Het bestuur hoeft niet in detail de kwaliteiten en tekortkomingen te analyseren van elk van de kandidaten, noch op een systematische wijze de kandidaten met elkaar te vergelijken. Het moet daarentegen de motieven aangeven waarom de kandidaten die een gelijkaardige of vergelijkbare beoordeling hebben als de geselecteerde kandidaat, niet werden verkozen.
 

c. Welke titels en verdiensten moeten worden vergeleken?

De vraag die aan de orde is, is: op grond van welke criteria moet de vergelijking van de titels en verdiensten worden uitgevoerd? Hoe verhouden de verschillende criteria zich tegenover elkaar? In welke mate weegt het criterium van de ervaring? Welke is de draagwijdte van subsidiaire criteria, en wat met de kritiek geformuleerd door de uitgesloten kandidaat die stelt dat het bestuur criteria op maat van de geselecteerde kandidaat heeft opgesteld? Als de criteria vastgelegd zijn door teksten of in de oproep tot de kandidaten, dan moeten die worden gerespecteerd. De vergelijking van titels en verdiensten moet in dat geval berusten op elk van die criteria.

Dit is een fragment uit de publicatie ‘Motivering van bestuurlijke besluiten en beslissingen’ (F. Schram).

Ook interessant

Bestuur & organisatie

Codex Maatschappelijke Dienstverlening | 9e editie

Bestel

Bestuur & organisatie

Duurzame overheidsopdrachten: het gebruik van levenscycluskosten

Steven Van Garsse
Büsra Yasar
Karen De Braekeleer

Bestel

Bestuur & organisatie

Codex Lokaal Bestuur | 9e editie

Bestel

Bestuur & organisatie

Klachtenmanagement voor openbare besturen: Klacht en klager | Tweede editie

Frankie Schram

Bestel

Bestuur & organisatie

Klachtenmanagement voor openbare besturen: Uitbouw en invalshoeken | Tweede editie

Frankie Schram

Bestel

Bestuur & organisatie

Klachtenmanagement voor openbare besturen: Interne klachtenbehandeling bij de overheid | Tweede editie

Frankie Schram

Bestel