Infrastructuur wordt niet voor niets de derde leraar genoemd, omdat ze, wanneer goed doordacht en aantrekkelijk uitgevoerd, inderdaad een hefboom kan zijn om het onderwijsproces extra te ondersteunen, iets waar zowel de lerenden als hun leerkrachten wel bij varen. Door de vele tijd die ze er spenderen, is de school voor beiden een invloedrijke plek. Hoe aangenamer en efficiënter, hoe groter de kans dat die invloed van positieve aard is. De school kan zo voor elk van hen een tweede thuis zijn. Schoolgebouwen staan er al een hele tijd, soms meer dan 100 jaar, en dat eist zijn tol. Naast natuurlijke slijtage en de noodzaak om te investeren in herstellingswerken is er de veranderde realiteit: de gebouwen zijn te klein geworden, of te groot. Of gewoon moeilijk te herbestemmen en aan te passen aan de nieuwe pedagogische inzichten, of aan maatschappelijke en technische vereisten.
De specifieke constructie ervan was in de beste gevallen geënt op de onderwijsinzichten van toen ze gebouwd werden, maar deze volstaan niet altijd meer. Het beeld van wat een school is of kan zijn, is intussen niet meer hetzelfde als enkele decennia geleden. Andere opvattingen over onderwijs zitten daar voor iets tussen, maar uiteraard ook de komst van online technologie. De passage van corona heeft ons getoond dat de wisselwerking tussen leerkracht en lerenden niet per se hoeft te gebeuren op een fysieke plek waar beiden tegelijk aanwezig zijn. Tegelijkertijd - en zeker bij jonge lerenden - heeft de ervaring met online leren ons geleerd dat het nog altijd weinig kan tippen aan onderwijs dat plaatsvindt tussen mensen die fysiek op eenzelfde plek tegelijk aanwezig zijn. Op school dus.
Die plek en de nabijheid ervan doet er dus wel degelijk toe. Daarnaast is er de afgelopen jaren een nieuwe dynamiek ontstaan om ons onderwijs te moderniseren volgens de verwachtingen van deze tijd. Er is duidelijk een zoektocht bezig waarbij scholen enigszins een ander pad kiezen vanuit de behoefte om antwoorden te bieden op pedagogische noden of om zich te ontwikkelen vanuit nieuwe inzichten.
En innovatie is zowat het woord dat steeds daarbij opduikt.
Innovatief onderwijs wil het beste in het onderwijs verzamelen en leerlingen een warm leerklimaat aanbieden dat voelt als thuiskomen, waar leren en de lerenden centraal staan. Speerpunten hierbij zijn: welbevinden, een efficiënte en flexibele organisatie, zichtbaarheid, toegankelijkheid, duurzaamheid en teamwork. Dit boek wil inspiratie geven aan scholen die op zoek zijn naar een design voor innovatieve leeromgevingen. Die vragen in de eerste plaats maatwerk: een echt receptenboek bestaat hiervoor niet. We hebben de ambitie om goede praktijkvoorbeelden in beeld te brengen, internationaal maar ook vanuit ons eigen land. Het is een proces dat met voortschrijdend inzicht in kaart werd gebracht en als doel heeft scholen te inspireren om de koppeling tussen pedagogie en infrastructuur structureel aan te pakken, zonder te vervallen in ad-hocinitiatieven. We hopen deze ervaringen te delen met scholen die meer willen dan een nieuw gebouw en die van hun school een aantrekkelijke ontmoetingsplaats en leerplek willen maken.
