Zwijgen en spreken binnen een overheidscontext

In zijn jaarrapport voor het jaar 2015 wees de Vlaamse ombudsman op problemen met het spreekrecht van ambtenaren in de ruime zin van het woord. Dit bleek nogmaals uit zijn onderzoek naar de relatie tussen de Vlaams minister en haar ontslagen diversiteitsambtenaar. Het spreekrecht van ambtenaren vormt een complexe aangelegenheid, waarvan de grenzen niet altijd even duidelijk zijn. Dit is het gevolg van het feit dat verschillende rechtsfi guren op verschillende niveaus vorm geven aan de grenzen voor het spreken en het zwijgen. Dit resulteert in spreekrecht(en), zwijgrecht(en), spreekplicht(en) en zwijgplicht(en). Een individueel spreekverbod kan op organisatorisch niveau leiden tot openbaarmaking van bepaalde informatie en de medewerking hiervan door een ambtenaar hieraan, ondanks zijn individueel spreekverbod. In bepaalde gevallen komt een ambtenaar een spreekrecht toe als uitzondering op een spreekverbod - en dus een zwijgplicht. In dit boek worden de verschillende grenzen van het spreken en zwijgen van ambtenaren verkend. De complexiteit wordt verder toegelicht door bepaalde specifieke ambtenaren (politieambtenaren) of ambtenaren binnen een specifieke sector (de bijzondere jeugdhulp) ruim te bespreken. Ze vormen voorbeelden die aantonen dat dé ambtenaar niet bestaat en dat specifi eke rechtsregels op een concrete ambtenaar van toepassing kunnen zijn. Verder wordt er aandacht besteed aan de context die mede de grenzen van het spreekrecht van ambtenaren bepaalt. Dit boek biedt geen pasklare oplossing, maar reikt wel kaders aan die helpen om inzicht te krijgen in de ruimte die het spreekrecht in een concrete situatie toekomt. We zullen trouwens vaststellen dat de wetgever niet altijd even duidelijk is geweest en soms bij gebrek aan kennis van bepaalde rechtsfiguren verwarring heeft gezaaid of voortdurend aan uitzonderingsgronden sleutelt in het kader van terrorismebestrijding.