De opvolging van mandatarissen: een draaiboek

Mandatarissen gaan soms nieuwe uitdagingen aan in hun persoonlijk of professioneel leven. Wanneer die gepaard gaan met een afstand van hun mandaat, treden de opvolgingsregels in werking. Die opvolgingsregels zijn om meerdere redenen complex.

In deze publicatie maken we allereerst een onderscheid tussen Vlaamse en federale wetgeving. Waar de opvolging van een schepen, een gemeenteraadslid of een lid van het bijzonder comité grotendeels geregeld wordt door het Decreet Lokaal Bestuur (22 december 2017) is dat niet het geval voor het mandaat van politieraadslid. Dat mandaat valt onder de federale regelgeving enin het bijzonder onder de Wet geïntegreerde politiedienst (7 december 1998).

Een tweede onderscheid situeert zich op het niveau van de opvolgingsprocedure. Waar de opvolging van een gemeenteraadslid in de regel gebeurt aan de hand van een opvolgingslijst, zal de voordrachtakte bepalend zijn voor de opvolging van een schepen of een lid van het bijzonder comité. Vervolgens zal de uitkomst in dat laatste geval afhankelijk zijn van de vraag of de initiële voordrachtakte in opvolging voorziet (1) en de opvolger in voorkomend geval het mandaat opneemt (2) en de lijst van opvolgers al dan niet is uitgeput (3). Het antwoord daarop zal bepalen of men een beroep zal moeten doen op een nieuwe of tussentijdse akte van voordracht.

Het Decreet Lokaal Bestuur legt terecht veel verantwoordelijkheid bij de lokale bestuursorganen. Die autonomie is evenwel niet absoluut, getuigen onder meer de complexe rangorderegels in het Decreet die op dat punt recent werden versoepeld. We onderscheiden hier verder ook begrippen als ontslag en verhindering en lichten de inhoudelijke en procedurele verschillen toe.

Tot voor kort lag het initiatief voor opvolging uitsluitend bij de ontslagnemende mandataris. De invoering van een individuele of collectieve motie van wantrouwen bij een recente wetswijziging heeft daarin verandering gebracht. We gaan ook kort even in op die innovatie in het Decreet.

Deze publicatie is een praktisch draaiboek waarin proceduregels en modelbesluiten centraal staan zonder het wettelijk kader uit het oog te verliezen. Waar nodig interpreteren we deze wetgeving vanuit de bestuurspraktijk en na toetsing bij het Agentschap Binnenlands Bestuur.