We kiezen voor inspirerende, innovatieve leeromgevingen in veilige, gezonde en comfortabele gebouwen die de favoriete leerplek vormen voor elke lerende. De lerende staat centraal: dat betekent dat we maximaal inzetten op diversiteit en ook willen tegemoetkomen aan de noden die elke lerende heeft om optimaal te leren. Hiervoor zullen sommigen dat beter doen in grote groepen, minder grote groepen, in duo of individueel. Om deze ruimtes te organiseren moet goed worden nagedacht over de indeling ervan: hoe kunnen we flexibele ruimtes inrichten zonder in te boeten aan de warmte en uitnodigende sfeer die we lerenden willen geven?
De opstelling binnen klaslokalen in rijen, allemaal naar voren gericht, is meestal alleen handig voor leraren die een duidelijk zicht op de klas willen hebben en het delen van hun kennis over bepaalde onderwerpen aan studenten als prioriteit zien. De brave, oplettende leerlingen schikken zich vooraan, degenen die minder interesse hebben, zitten achteraan om meer te kunnen ontsnappen aan de aandacht van de leraar. Herkenbaar? Andere opstellingen zoals een U-vorm, groepjes tafels en vele andere mogelijkheden zorgen ervoor dat de aandacht minder verslapt. De opstelling van banken in het klaslokaal bepaalt de wijze van interactie tussen de studenten enerzijds en hun leraar of hun klasgenoten anderzijds. Interacties stellen ons in staat om van elkaar te leren. Dus als we de kwaliteit van lesgeven prioriteit geven, moeten we proberen de opstelling van de banken in de klas aan te passen aan de aard van de activiteiten. Er zijn veel mogelijke lay-outs, maar het beste zou zijn te testen welke configuratie het meest bevorderlijk is voor een specifieke groep lerenden. De opstelling en het interieurontwerp wordt bepaald door innovatieve didactische ingrepen die hun effect bewezen hebben op het leerproces.
Co-teaching is het uitgelezen middel om die differentiatie te bereiken. Het betekent dat meerdere onderwijsprofessionals samen voor de klas staan in een gelijkwaardige positie met een gedeelde verantwoordelijkheid voor de hele klas en lesgeven op een gestructureerde manier in gedeelde of aanpalende ruimtes.
Deze innovatieve ingreep om het klasgebeuren te organiseren heeft tal van voordelen. Door de verantwoordelijkheid voor de klas te delen, hebben leerkrachten het gevoel er niet alleen voor te staan. Ze kunnen maximaal hun eigen talenten inzetten, meer betrokken zijn en complementair elkaar aanvullen. Op die manier kunnen leerkrachten beter differentiëren. Andere voordelen bij co-teaching zijn:
- Positieve leerresultaten bij alle vakken zowel bij leerlingen met als zonder speciale onderwijsbehoeften
- Positievere uitstraling van een bepaalde richting, groep leerlingen, vak,
- Leerkrachten meer zin doen krijgen om les te geven
- Betrokkenheid leerkrachten vergroten
- Meer aandacht/meer ruimte voor feedback
- Wisselende groeperingsvormen om uitdagend les te geven
- Zowel sterke als zwakke leerlingen aanspreken
- Krachtig differentiëren
- Samen professionaliseren, van elkaar leren
- Complementaire inzet van sterktes
Hoe?
Verschillende modellen zijn toe te passen in co-teaching. De meest uitnodigende en meest gesmaakte manier is teamteaching.[1]
HOE vertaalt zich dat in de ruimte?
Scholen in het secundair onderwijs worden (grotere) flexruimtes georganiseerd, waar verschillende klasgroepen op eigen tempo kunnen werken aan specifieke opdrachten of projecten. Hierbij worden in de grote ruimtes verspreid tafeltjes geplaatst waar groepswerk mogelijk is, waar materiaal opgesteld staat en er een digibord aan één kant van de ruimte staat opgesteld. Uit de feedback die we van scholen kregen, vinden leerlingen en leerkrachten flexruimtes niet altijd de gezellige en aantrekkelijke ruimte die ze verwachten. Daarnaast is het de perceptie van leerkrachten dat ze het overzicht verliezen. De ruimte is koud en laat akoestisch soms te wensen over. Hun aanvoelen is dat het een grote refter is waar leerlingen opeengepakt leren.
In het basisonderwijs worden in verschillende hoeken verschillende activiteiten georganiseerd. Uit de begeleidingstrajecten is gebleken dat co-teaching maakt dat er door een paar extra handen en ogen in de klas meer en leukere activiteiten kunnen plaatsvinden. Ondanks de grotere groep kunnen complexere, spannendere en interessante onderwerpen aan bod komen.
TIPS
Hier willen we een pleidooi houden om binnen grote flexibele ruimtes variatie te brengen. Enerzijds zien we dat de inrichting ervan vaak ongezellige en onaantrekkelijke plekken zijn waar leerlingen niet gestimuleerd worden. Daarom kunnen we ze beter met verschillende leerzones inrichten: individuele zones en groepszones, thematische eilanden, waar iets getoond of gepresenteerd kan worden, een onderwijshoek, gemakkelijk omvormen en aanpassen aan verschillende groepsgroottes en activiteiten door verplaatsbare wanden en trolleys. Dit vergroot de flexibiliteit nog meer: met co-teaching en projectmatig werken, gebruik voor lessen die langer duren dan 50 minuten creëren we een pak meer mogelijkheden om gevarieerd les te geven.
In klasmanagement zien we dat klassen geclusterd worden en in die grote ruimtes les krijgen. Een voorbeeld is waarbij dat derde kleuterklas samen wordt gezet met het eerste leerjaar (of zelfs met het tweede), en ook het vijfde en zesde leerjaar met het eerste middelbaar. Door het clusteren van groepen, gaan leerkrachten vaak over tot co-teaching. Dat houdt in dat, wanneer deze keuze wordt gemaakt, co-teaching ook structureel verankerd wordt in het pedagogisch project en dus ook zijn effect heeft op het klasontwerp. In het ontwikkelen van een projectdefinitie wordt al vastgelegd welke klassen worden geclusterd. De impact van deze beslissing is heel groot. Door deze ‘bruggetjes’ te maken, wordt de kloof tussen klassen verkleind en zodoende wordt de overdracht van leerlingeninformatie zo warm mogelijk gemaakt.
Anderzijds willen we ook even stilstaan bij het belang van voldoende kleine ruimtes. Kleine ruimtes worden jammer genoeg na verloop van tijd niet altijd meer gebruikt waarvoor ze werden ontworpen. Nochtans zijn dit te koesteren ruimtes. Ze kunnen op verschillende manieren gebruikt en beheerd worden. Ze worden efficiënt ingericht voor individuele sessies, voor groepen van een beperkt aantal leerlingen of voor leerlingbegeleiding, maar jammer genoeg soms ook als voorraadkasten, berging van materiaal en ook als ‘schuilplaatsen’ voor kopieerapparaten, printers, muziekinstrumenten en computers. Kleine ruimtes in hun volle functionaliteit bieden in ideale omstandigheden ruimte voor wederkerigheid, voor intimiteit, samenwerking, voor serieuze studie en gerichte gesprekken, soms voor rust en stilte en voor focus.